Çalışanların izin hakkını, ücretli ve ücretsiz izin hakkı olmak üzere iki temel başlıkta açıklamak mümkün. 4857 Sayılı İş Kanunumuzda doğrudan ücretsiz izin ile ilgili bir hüküm olmamasına karşılık belirli kısımlarda ücretsiz izne ilişkin belirli düzenlemelere yer verilmiştir. Bununla beraber ücretsiz izinle ilgili olarak işçinin rızası ile yazılı olarak işverenden ücretsiz izin talebinde bulunması ve bu doğrultuda, ücretsiz iznin işverenin de kabul etmesi halinde uygulanabilmektedir.
Kural olarak işverenlerin, işçinin isteği dışında ve tek taraflı olarak işçinin de kendi kararıyla ücretsiz izin kullanması mümkün değildir. Ancak önemle belirtmek gerekir ki 2020 yılı içi ve devamında gelen COVİD-19 salgını ile ilişkili olarak yapılan olağanüstü düzenleme gereği belli durumlar işveren açısından çeşitli istisnalar getirilmektedir.
A) Ücretsiz İzinler
1. Doğum İzni
İş Kanunu'nun Analık halinde çalışma ve süt izni başlıklı 74/6 maddesinde düzenleme gereği doğum yapan işçiler doğumdan sonra rapor süresinin bitiminde talep etmesi halinde 6 aya kadar ücretsiz izne çıkabilmektedir.
4857 Sayılı İş Kanunu 74/6:
"İsteği halinde kadın işçiye, onaltı haftalık sürenin tamamlanmasından veya çoğul gebelik halinde onsekiz haftalık süreden sonra altı aya kadar ücretsiz izin verilir."
2. Yol İzni
Yıllık ücretli izinleri işyerinin kurulu bulunduğu yerden başka bir yerde geçirecek olanlara istemde bulunmaları ve bu hususu belgelemeleri koşulu ile gidiş ve dönüşlerinde yolda geçecek süreleri karşılamak üzere işveren toplam dört güne kadar ücretsiz izin vermek zorundadır. İşveren, işyerinde çalışan işçilerin yıllık ücretli izinlerini gösterir izin kayıt belgesi tutmak zorundadır.
4857 Sayılı İş Kanunu 56/6:
Yıllık ücretli izinleri işyerinin kurulu bulunduğu yerden başka bir yerde geçirecek olanlara istemde bulunmaları ve bu hususu belgelemeleri koşulu ile gidiş ve dönüşlerinde yolda geçecek süreleri karşılamak üzere işveren toplam dört güne kadar ücretsiz izin vermek zorundadır
B) Ücretli İzinler
4857 sayılı İş Kanununda düzenleme gereği belirlenen işçinin ücretli izin hakları bulunmaktadır.
İşçinin Yıllık Ücretli İzin Hakkı
4857 sayılı İş Kanunu gereği işyerinde işe başladığı günden itibaren, deneme süresi de içinde olmak üzere, en az bir yıl çalışmış olan işçilere yıllık ücretli izin verilir.
Yıllık ücretli izin hakkından vazgeçilemez. Niteliklerinden ötürü bir yıldan az süren mevsimlik veya kampanya işlerinde çalışanlara bu Kanunun yıllık ücretli izinlere ilişkin hükümleri uygulanmaz.
Düzenleme gereği işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi, hizmet süresi;
a) Bir yıldan beş yıla kadar (beş yıl dahil) olanlara ondört günden,
b) Beş yıldan fazla onbeş yıldan az olanlara yirmi günden,
c) Onbeş yıl (dahil) ve daha fazla olanlara yirmialtı günden, Az olamaz.
Yer altı işlerinde çalışan işçilerin yıllık ücretli izin süreleri dörder gün arttırılarak uygulanır. Ancak onsekiz ve daha küçük yaştaki işçilerle elli ve daha yukarı yaştaki işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi yirmi günden az olamaz. Yıllık izin süreleri iş sözleşmeleri ve toplu iş sözleşmeleri ile artırılabilir.
1. İşçinin Doğum İzni
4857 sayılı İş Kanunumuzda düzenlendiği şekilde kadın işçilerin doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam onaltı haftalık süre için çalıştırılmamaları esastır. Çoğul gebelik halinde doğumdan önce çalıştırılmayacak sekiz haftalık süreye iki hafta süre ekleneceği düzenlenmiştir. Ancak, sağlık durumu uygun olduğu takdirde, doktorun onayı ile kadın işçi isterse doğumdan önceki üç haftaya kadar işyerinde çalışabilir. Bu durumda, kadın işçinin çalıştığı süreler doğum sonrası sürelere eklenir. Kadın işçinin erken doğum yapması halinde ise doğumdan önce kullanamadığı çalıştırılmayacak süreler, doğum sonrası sürelere eklenmek suretiyle kullandırılır. Doğumda veya doğum sonrasında annenin ölümü hâlinde, doğum sonrası kullanılamayan süreler babaya kullandırılır. Üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen eşlerden birine veya evlat edinene çocuğun aileye fiilen teslim edildiği tarihten itibaren sekiz hafta analık hâli izni kullandırılır.
2. Mazeret İzinleri
4857 sayılı İş Kanunu'nun Ek- Madde 2 gereği mazeret izinleri düzenlenmiştir.
2/1 Ölüm İzni
başlıklı düzenlemesi gereği; İşçiye; evlenmesi veya evlat edinmesi ya da ana veya babasının, eşinin, kardeşinin, çocuğunun ölümü hâlinde üç gün, eşinin doğum yapması hâlinde ise beş gün ücretli izin verilir.
Düzenleme devamında; İşçilerin en az yüzde yetmiş oranında engelli veya süreğen hastalığı olan çocuğunun tedavisinde, hastalık raporuna dayalı olarak ve çalışan ebeveynden sadece biri tarafından kullanılması kaydıyla, bir yıl içinde toptan veya bölümler hâlinde on güne kadar ücretli izin verilir.
2/2 İşçinin Evlenme ve Evlat Edinme İzni
Yine 4857 sayılı İş Kanunu'nun Ek- Madde 2'de düzelenen mazeret izni başlığında işçinin evlenmesi veya evlat edinmesi halinde 3 gün ücretli izin verileceği belirtilmiştir.
2/3 İşçinin Babalık İzni
Yine 4857 sayılı İş Kanunu'nun Ek- Madde 2'de düzelenen mazeret izni başlığında çalışan babaya, eşinin doğum yapması hâlinde 5 gün ücretli izin verileceği düzenlenmiştir.
2/4 İşçinin Engelli Çocuk Tedavisi İzni
Yine 4857 sayılı İş Kanunu'nun Ek- Madde 2'de düzelenen mazeret izni başlığında İşçilerin, en az yüzde yetmiş oranında engelli veya süreğen hastalığı olan çocuğunun tedavisinde, Bir yıl içinde toptan veya bölümler hâlinde 10 güne kadar ücretli izin verileceği düzenlenmiştir.
3. Hamile İşçinin Kontrol İzni
Hamilelik süresince kadın işçiye periyodik kontroller için 1 gün ücretli izin verilir.
4. İşçinin Süt İzni
4857 sayılı İş Kanunu'nun 74. maddesinde Kadın işçilere bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam bir buçuk saat süt izni verilir.
4857 sayılı İş Kanunu'nun 74.
"Kadın işçilere bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam birbuçuk saat süt izni verilir. Bu sürenin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kulllanılacağını işçi kendisi belirler. Bu süre günlük çalışma süresinden sayılır"
5. İşçinin Evlat Edinme İzni
4857 sayılı İş Kanunu'nun 74. maddesinde; 3 yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen eşlerden birine veya evlat edinene Çocuğun fiilen teslim edildiği tarihten itibaren 8 hafta analık hali izni kullandırılacaktır.
4857 sayılı İş Kanunu'nun 74. maddesi son fıkrasında:
"Üç yaşını doldurmamış bir çocuğu eşiyle birlikte veya münferiden evlat edinenler de çocuğun fiilen teslim edildiği tarihten itibaren bu haktan faydalanır."
6. İşçinin Yeni iş arama izni
4857 sayılı İş Kanunu'nun 27. maddesi gereği bildirim süreleri içinde işveren, işçiye yeni bir iş bulması için İş arama izninin süresi günde 2 saatten az olamaz ve işçi isterse iş arama izin saatlerini birleştirerek toplu kullanabilir.
4857 sayılı İş Kanunu'nun 27. maddesi
"Bildirim süreleri içinde işveren, işçiye yeni bir iş bulması için gerekli olan iş arama iznini iş saatleri içinde ve ücret kesintisi yapmadan vermeye mecburdur. İş arama izninin süresi günde iki saatten az olamaz ve işçi isterse iş arama izin saatlerini birleştirerek toplu kullanabilir. Ancak iş arama iznini toplu kullanmak isteyen işçi, bunu işten ayrılacağı günden evvelki günlere rastlatmak ve bu durumu işverene bildirmek zorundadır.
İşveren yeni iş arama iznini vermez veya eksik kullandırırsa o süreye ilişkin ücret işçiye ödenir.
İşveren, iş arama izni esnasında işçiyi çalıştırır ise işçinin izin kullanarak bir çalışma karşılığı olmaksızın alacağı ücrete ilaveten, çalıştırdığı sürenin ücretini yüzde yüz zamlı öder."
7. Hafta Tatili İzni
4857 sayılı İş Kanunu'nun 46. maddesinde işçinin hafta tatili hakkını düzenlemektedir. Söz konusu maddeye göre; haftanın iş günlerinde eksiksiz olarak çalışmış olan işçiye 7 günlük zaman diliminde 24 saat kesintisiz dinlenme (hafta tatili) verilmesi esastır. Hafta tatili gününün ücreti herhangi bir çalışma karşılığı olmaksızın işveren tarafından işçiye ödenmektedir.
4857 sayılı İş Kanunu'nun 46. maddesinde
"Bu Kanun kapsamına giren işyerlerinde, işçilere tatil gününden önce 63 üncü maddeye göre belirlenen iş günlerinde çalışmış olmaları koşulu ile yedi günlük bir zaman dilimi içinde kesintisiz en az yirmidört saat dinlenme (hafta tatili) verilir. Çalışılmayan hafta tatili günü için işveren tarafından bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücreti tam olarak ödenir."
Коментари